In de aanloop naar het Circulaire Economie Congres interviewden wij Hans Stegeman, hoofd speciale projecten en Richard Piechocki, Senior Sustainable Business Developer, beide werkzaam bij de Rabobank. Wij vroegen ze naar de belangrijkste uitdagingen omtrent de Circulaire Economie en welke rol de circulaire economie zal spelen in 2020. Daarnaast leggen ze uit hoe de Rabobank aandacht besteedt aan de Circulaire Economie en welke kansen dit biedt.
”Rabobank schat in dat een verdere overgang naar een circulaire economie de Nederlandse economie tot 2030 32 mld (5,1% BBP) euro aan maatschappelijke waarde structureel kan opleveren en meer dan 80.000 banen.” – Rabobank
Circulaire economie, een systeemverandering of bittere noodzaak?
Een circulaire economie is een geleidelijke maar noodzakelijke systeemverandering. We zijn al een tijd op weg om de economie stapje bij stapje meer circulair te maken. Bij de productie lukt dat eigenlijk beter dan bij de consumptie van goederen. De Nederlandse producenten produceren in internationaal perspectief behoorlijk efficiënt, alleen ze ge- en verbruiken nog te veel. Tegelijkertijd is een deel van dat grote verbruik gericht op buitenlandse consumenten, terwijl Nederlandse consumenten juist een heleboel niet-circulair geproduceerde goederen laten importeren.
De circulaire economie wordt aangedreven door ontwikkelingen die de Nederlandse economie en bedrijfsleven uitdagen om op een blijvend hoog niveau te blijven excelleren. Hoge en volatiele grondstofprijzen kunnen daarbij een trigger zijn. Zij anticiperen daarop door methoden te ontdekken om grondstoffen en materialen meer dan één keer te benutten. Daardoor kan per saldo de winstgevendheid verbeteren. We zien steeds meer bedrijven die bij het productontwerp en in de bedrijfsvoering aandacht besteden aan het terugwinnen van grondstoffen en materialen. Veelal in samenwerking met elkaar. Het resultaat is dat de productie van een lineair systeem van take-make and dispose verschuift naar een productiesysteem in grondstofkringlopen die gesloten worden.
Daarnaast ontstaan onder andere door technologische ontwikkelingen nieuwe marktsegmenten waar producenten en consumenten op een andere manier producten en diensten aanbieden en gebruiken. Zij delen producten met elkaar: bedrijven onderling, consumenten onderling en bedrijven met consumenten. Hierdoor gaan producten langer mee, worden ze vaker gerepareerd of ‘gerecupereerd’. De huidige economie is in een transitie naar een circulair economisch systeem dat slimmer omgaat met grondstoffen en het milieu minder belast, de productiekosten voor bedrijven kan verlagen en nieuwe marktkansen biedt (niet voor elk bedrijf want bij elke verandering zijn er winnaars maar ook verliezers). De mate waarin dat gebeurt – een klein beetje, deels of vrijwel helemaal – is afhankelijk van de ontwikkeling van grondstoffenvraag en –aanbod, consumenten- of gebruikersbehoeften, overheidsbeleid en wetgeving.
Wat zijn de belangrijkste uitdagingen omtrent Circulaire Economie?
Een uitdaging is het mobiliseren van consumenten die vragen naar producten die bestaan uit hergebruikte en/of herbruikbare grondstoffen en materialen. Een voldoende kritische vraagmassa stimuleert bedrijven de omslag te maken naar “ontwerp voor hoogwaardig hergebruik” als industriële maatstaf. Dit is nu ook nog een uitdaging. Ook het organiseren van de samenwerking in een productieketen of in een nieuw netwerk tussen ketens is een grote uitdaging. Hoe elkaars belangen waarborgen en vertrouwen creëren. Wie kan als ‘marktmeester’ optreden die dat coördineert.
Een andere uitdaging is het vormgeven en opzetten van specifieke terugnamesystemen dan wel het coderen van materialen en die opslaan in een grondstoffenpaspoort of databank, die nodig zijn om de kringloop draaiende te houden. De Europese en Nederlandse overheid kunnen stimuleringsmaatregelen nemen voor het terugwinnen van materialen, en zelf daarbij als voorbeeld dienen door een actief circulair inkoopbeleid te organiseren.
Daarnaast is er nog de uitdaging om ons fiscaal stelsel aan te passen ter bevordering van secundaire grondstoffenstromen in plaats van primaire grondstoffenstromen. Een verschuiving van belasting op arbeid naar een belasting op bruto onttrokken waarde (BOW), ofwel de kosten voor het herstellen van de milieuschade die door het vervaardigen van het product wordt aangericht. Op deze wijze wordt een dienstgerichte economie bevorderd waarin het lucratief is om zo min mogelijk primaire grondstoffen te gebruiken en zoveel mogelijk hoogwaardig te hergebruiken (upcycling). Tevens moet het er toe leiden dat bij consumenten ook een omslag komt in consumptie: meer milieubewuste consumptie is een essentiële randvoorwaarde om uiteindelijk tot een circulaire economie te komen.
Tot slot, voor banken is er de uitdaging om de beoordeling van de werking van circulaire business cases een plaats te geven in de huidige risicobeoordelingsmodellen en als financieel regisseur – in samenwerking met andere financiële partijen – financieringsoplossingen aan te reiken voor het doen van de noodzakelijke investeringen.
Welke kansen biedt Circulaire Economie?
Het blijkt dat bedrijven die circulair ondernemen, beter zijn voorgesorteerd op veranderingen in hun omgeving en markten. Ze hebben meer veerkracht, omdat ze op een nieuwe manier kijken en denken. Het circulaire model is niet alleen een antwoord op toenemende economische schaarste van grondstoffen, maar vooral ook een motor voor innovatie en verbetering van de woon-, werk- en leefomgeving. Het kan bedrijven in staat stellen om:
- Nieuwe rendabele technologie te ontwikkelen, soms uit nieuwe combinaties van bestaande technologie;
- De concurrentiepositie te verbeteren met een slim demontabel ontwerp dat geschikt is voor feedbackstromen en hergebruik waardoor het product meer waarde behoudt;
- De keten met partners beter integraal te beheren waarbij zij:
- Beschikbaarheids- en leverrisico’s kunnen uitsluiten;
- De nieuwe transportstromen binnen kringlopen beter kunnen benutten;
- Kunnen profiteren van de toegenomen handelswaarde van afvalstromen;
- Verdienmodellen te ontwikkelen gebaseerd op het gebruik in plaats van het bezit van goederen die leiden tot een hogere bezettingsgraad, daarbij inspelend op nieuwe marktsegmenten.
In het rapport “De potentie van een circulaire economie” stelt Rabobank dat een circulaire Nederlandse economie niet per definitie groter is, maar wel beter en duurzamer. En er ontstaan nieuwe kansen zoals het exporteren van kennis over circulair ondernemen. Dat kan in de toekomst goed zijn voor een exportwaarde van 3,5 miljard euro. Rabobank schat in dat een verdere overgang naar een circulaire economie de Nederlandse economie tot 2030 32 mld (5,1% BBP) euro aan maatschappelijke waarde structureel kan opleveren en meer dan 80.000 banen. Dit laatste vooral door een verdienstelijking van de economie.
Op welke wijze besteedt Rabobank aandacht aan Circulaire Economie?
De ervaring die we hebben opgedaan met programma’s zoals het landelijke Circle Economy Challenge programma, waarbij we negen bedrijven hebben begeleid bij het opzetten van een circulaire business 
case, laat zien dat het noodzakelijk is om in continue strategische dialoog te zijn tussen ondernemer(s) en bank om samen beter te begrijpen welke kansen een bedrijf heeft dat steeds meer circulair onderneemt en welke oplossingen een bank kan bieden om dit te financieren. De landelijke CE Challenge hebben we doorvertaald naar (1) regionale CE Challenges waarbij lokale Rabobanken nauw samenwerken met klanten in een regio om circulaire actieplannen of icoon projecten op te zetten en (2) 1 op 1 workshop met bedrijven uit het midden- en grootbedrijf, die een circulaire business case aan het opzetten zijn en op zoek zijn naar een financiële onderbouwing.
De rol van Rabobank is hierdoor meerledig. Ten eerste een rol als financiële regisseur, door te zoeken naar oplossingen vanuit Rabobank en eventuele financiële partners die meer investeringsrisico’s dragen zoals risicokapitaalfondsen of informal investors. Ten tweede een rol als kennisfacilitator en netwerkverbinder door samen met klanten en partners anders te kijken naar het business model en kansen te zien die anders verborgen blijven. Door deze ervaring met bedrijven die stapsgewijs circulaire elementen verweven in hun bestaande business model komen we dichterbij elkaar te staan en begrijpen we als sparringpartner beter welke kansen er zijn en welke oplossingen hier vanuit de bank bij nodig zijn.
Als we u op 1 mei 2020 opnieuw tegenkomen, welke rol speelt Circulaire Economie dan?
Als we – overheid, bedrijfsleven, financiële sector – in staat zijn een grote groep gebruikers (consumenten en bedrijven) te mobiliseren die bewust kiezen voor het afnemen van diensten gericht op hoogwaardig hergebruik van producten dan zal dat een groot effect hebben op de omslag in denken van bedrijven, omdat er dan een markt ontstaat waar de diensten aan verkocht kunnen worden. Voldoende vraag, meer afzet, meer inkomsten, meer financiering, meer circulaire economie. Als dit lukt, kunnen we over 5 jaar een doorbraak realiseren in de transitie naar een circulaire economie. Nederland kan dan écht de circulaire hotspot worden die we graag willen zijn. Maar dat gaat niet vanzelf.
Circulaire Economie Congres
In Rotterdam vindt het circulaire economie congres plaats gericht op een nieuwe visie, samenwerking en nieuwe financierings-en business modellen. Tijdens het congres zullen zowel deelnemers uit de hele supply chain van de maak en recycling industrie als initiatiefnemers bij gemeenten, provincies en het rijk samen komen. Ook worden partijen die advies geven op het gebied van (transitie) management, financiën, organisatie advies en IT ook uitgenodigd. Bekijk de website!
Related Posts
Leave a reply